Dışarıda Saçlarınız Elektrikleniyorsa Oradan Kaçın

Özellikle açık havada yürüyorsanız ve aniden saçlarınız elektriklenmeye başlıyorsa, vızıltı sesleri duymaya başlıyorsanız veya havada ozon kokusu alıyorsanız, bu durum yıldırımdan korunmanız için son dakika uyarısı gibidir. Bu yüzden, “ne oluyor“ demek yerine hemen çözüm aramaya başlamak önemlidir.

Sosyal medyada zaman zaman insanların saçlarının diken diken olduğu videolara rastlarız. Saçların aniden havaya kalkması, şaşkınlık ve komik bir durum yaratabilir ve bu durum karşısında ne yapacağınızı bilemeyebilirsiniz. Bu tür bir deneyimi yaşamamışsanız, kendinizi şanslı hissedebilirsiniz.

Saç ve vücut tüylerinin yükselmesi fenomeniyle yıldırım arasındaki ilişkiyi merak ediyorsanız, işte size detaylı bir açıklama. Öncelikle, statik elektrikten bahsederek başlayalım ve ardından yıldırım ile bu olay arasındaki bağlantıyı anlatalım. Son olarak, yıldırımdan nasıl korunabileceğinize dair ipuçlarını da sizinle paylaşacağız.

STATİK ELEKTRİK NEDİR?

Statik elektriği günlük hayatımızda sıkça yaşarız. Örneğin, kazak giyerken saçlarımız elektriklenebilir veya plastik bir tarak saçımızı çekerken elektriklenme olabilir. Özellikle çocuklarda kaydıraktan kayarken saçların havaya kalkması da statik elektriğin belirgin örneklerindendir.

Madde içindeki atomlar pozitif ve negatif yükler taşır, bu yükler dengelidir. Ancak iki madde temas ettiğinde, pozitif ve negatif yükler birbirinden ayrılabilir, bu da statik elektriği oluşturur. İki madde ayrıldığında bir tarafta fazla pozitif, diğer tarafta negatif yük birikir. Bu durumda, elektron fazlalığı bir tarafta, elektron azlığı ise diğer tarafta oluşur. Bu iki farklı yük, birbirini çekerek yalıtkan hava boyunca kıvılcım yaparak yük boşaltmaya çalışır.

Genellikle potansiyel fark düşük olduğunda -örneğin, kazak ve saç örneğinde olduğu gibi- herhangi bir tehlike söz konusu değildir. Ancak potansiyel fark yüksek olduğunda, yıldırım çarpması veya iş kazaları gibi ciddi tehlikeler ortaya çıkabilir.

YILDIRIM ÇARPMASI STATİK ELEKTRİĞİN SONUCUDUR

Tabiatın gücünü, doğanın içsel dinamiklerini yansıtan bir örnek olarak yıldırım, doğal bir statik elektrik örneğidir. Fırtınalı havalarda, su damlacıkları ve buz kristalleri birbirleriyle çarpışarak statik elektriği oluştururlar. Bu süreçte, alt kısmı negatif, üst kısmı pozitif yüklü olan bulutlar oluşur. Bu yük farkı, bulutun yere doğru çekilmesine neden olur ve statik elektrik yüklerinin boşalması sonucunda yıldırım meydana gelir. Buluttaki yüksek voltaj, toprağa boşaldığında, yaklaşık olarak 30 bin amperlik bir akım açığa çıkar.

ASLINDA ORADAN KAÇIN DEDİK AMA MAALESEF KAÇAMAZSINIZ

Yıldırımdan kaçmak genellikle imkansız gibi görünse de, şans eseri bize düşmeden önce uyarı verme şansı tanır. İşte bu noktada, saçların diken diken olması gibi doğal işaretler, yıldırımın “geliyorum” deme şekillerinden biridir.

Etrafınızda çatırtı veya vızıltı gibi sesler duyuyorsanız, hatta derinizde sızlama hissediyorsanız, yıldırımın yaklaştığını anlayabilirsiniz. Ayrıca, tuhaf gelse de ağzınızda metalik bir tat hissedebilirsiniz. Aynı zamanda, klor kokusuna benzer ozon kokusunu almak veya başınızın dönmeye başlaması da yıldırımın yaklaştığına dair belirtiler arasında yer alır.

PEKİ AMA YILDIRIMDAN NASIL KORUNACAĞIZ?

Açık arazide veya denizde bulunmak, tarlada ağır iş makineleri kullanmak, telefonla konuşmak ya da elektrikli aletleri tamir etmeye çalışmak gibi durumlar, yıldırım çarpması riskinin en yüksek olduğu aktiviteler arasında yer alır. Eğer saçlarınız diken diken olduysa veya diğer belirtileri yaşıyorsanız ve “Yıldırımdan nasıl korunmalıyız?” diye düşünüyorsanız, işte size cevaplar:

Hemen bir binaya veya araca girin. Sığınacak yeriniz yoksa da yere çöküp kapanın ama asla yere uzanmayın. Ayaklarınızı birleştirin, parmak ucunda durun ve kafanızı dizlerinizin arasına kapatın. Amacınız en az şekilde yer kaplamak olmalı.
Ağaçlardan uzak durun. Eğer ormanda iseniz de tek başına bir ağacın altına girmek yerine alçak ağaç kümeleri arasındaki boşluklara veya yere en yakın ağacın altına sığının.
Metal veya elektrik üretebilen herhangi bir cisme temas etmeyin.
Kalabalıksanız herkesle aranıza en az 1,5 metre mesafe koyun.
Evde iseniz pencere ve kapıları kapatın.
Soba, radyatör, şömine, metal boru, lavabo, prize takılı aletler ve kablolu telefonlardan uzaklaşın.
Bulaşık yıkamayın ve duş almayın.
“İpte çamaşırım vardı, yağmur bastırmadan alayım.” demeyin ve çamaşır ipinden uzak durun.
Araç içerisindeyseniz de bir yere kıpırdamayın ve araçtan çıkmayın. Ancak metal çerçevenin vücudunuza temas etmemesine özen gösterin.

YILDIRIM HAKKINDA YANLIŞ BİLİNENLER

Belki de lastik tabanlı ayakkabıların yıldırım çarpmasından koruyacağına dair bir söylentiye denk gelmişsinizdir. Ancak gerçek şu ki, bu tür ayakkabılar hiçbir şekilde koruma sağlamazlar. Bununla birlikte, aynı noktaya iki kez yıldırım düşmeyeceği inancı da oldukça yaygındır. Ancak üzgün bir şekilde belirtmeliyiz ki, bu inanca güvenmemek daha sağlıklıdır. Gerçekte, aynı noktaya birden fazla kez yıldırım düştüğünü gösteren birçok örnek bulunmaktadır.

YILDIRIM ÇARPMASI HERZAMAN ÖLDÜRMEZ AMA CİDDİ HASARLAR BIRAKIR

Araştırmalar, yıldırım çarpmasının vücuttaki organları etkileyebileceğini gösteriyor. Bu etkiler arasında şuur kaybı veya değişiklikleri, olay anını hatırlamama, beyin ödemi, felç, solunum durması, uyuşukluklar yer alabilir. Ayrıca, ciddi yanıklar, kompartman sendromu, kemik kırıkları, böbrek yetmezliği, katarakt gibi bazı göz kusurları, işitme kaybı, kişilik değişiklikleri ve konuşma kaybı gibi bir dizi rahatsızlık da ortaya çıkabilir.

Yıldırım çarpmasıyla ilgili tüm detayları inceledik ve bu ciddi durumları göz önüne aldıktan sonra, özellikle açık alanlarda daha dikkatli olmanızı ve hızla en güvenli yere kaçmanızı öneriyoruz.

Kaynaklar: National Weather Service, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Türk Kardiyoloji Derneği, Türk Nöroloji Dergisi